İnsan vücudu karmaşık bir sistemdir. Bir an bile durmadan uyum içinde çalışan bir makine gibi olan vücudumuzun işlevlerinin bu kadar uyumlu bir şekilde yürütülmesini sağlayan hormonlardır. Bütün bu hormonlara endokrin sistem denir ve Birçok farklı bez ve organdan oluşan bir merkezden üretilir.Endokrin tarafından üretilen hormonlar vücudumuza yayılır.
Endokrin sistem farklı alt merkezlerden oluşsa da aslında ortak bir çalışma yürütür. tek bir ana merkez olarak kabul edilir. Her bezin ürettiği her hormonun vücudumuz için farklı bir görevi vardır. Üstelik bu görevler aslında hayati fonksiyonları da tetikliyor. Gelin endokrin nedir biraz daha yakından inceleyelim ve bu sistemden üretilen hormonların görevlerini görelim.
Temel bir tarif yaparak başlayalım; endokrin nedir?
Vücudumuzun maruz kaldığı iç ve dış koşullara tepki veren bir merkez olan endokrin sistem, Ürettiği hormonlar sayesinde bu bağı kurar. Endokrin sistem hormon reseptörlerini, endokrin bezleri, hormonları ve hormon üreten dokuları içerir. Diğer bir deyişle endokrin, vücudumuzda hormon üreten tüm bez ve organların yer aldığı sistemin genel adıdır.
Endokrin sistemin işlevlerine kısaca bakalım:
- Metabolizmayı düzenler.
- Su ve elektrolit stabilitesi sağlar.
- İç dengeyi korur.
- Hücre üretimini sağlar.
- Hücrelerin büyümesini sağlar.
- Vücudun gerginlik gibi dış etkenlere verdiği tepkileri kontrol eder.
- Üremeyi kontrol eder.
- Sindirim sistemini düzenler.
Endokrin sistem çok daha yavaş çalışır ama vücudumuzda en hassas düzenlemeleri yapan hormonları salgılar. Bu, sinir sistemi ile orta arasındaki temel farktır.Sinir sistemi vücudumuzda hızlı hareket eden ve hızlı değişiklikler yapan kimyasallar salgılar, ancak endokrin sistem çok daha ince ayar için gereklidir.
Endokrin sistem nasıl çalışır?
Epifiz bezleri, adrenal bezler, hipofiz bezi, timus bezi, tiroid bezi, paratiroid bezleri ve endokrin sistemdeki bezler testisler, yumurtalıklar, hipotalamus, pankreas, kalp, mide gibi organlar Hücreler tarafından salgılanan hormonlar hücre ortası boşluğa salgılanır. Salgılanan hormonlar kılcal damarlara oradan da dolaşım sistemine geçer ve bu yolu kullanarak hedef organlara ulaşır. Hormonun gönderildiği organın reseptörleri, protein molekülleri ile hücrelerde fizyolojik değişiklikler yapar.
Endokrin sistemdeki bazı bezler ve ürettikleri hormonlar:
- adrenal bezler
- Hipotalamus ve hipofiz bezi
- seks bezleri
- Tiroid bezi
- Pankreas
- paratiroid bezi
Adrenal bezler:
- kortizol;
- Stres yönetiminden sorumludur.
- İnsülin ile çalışarak proteini glikoza dönüştürür.
- Kan basıncını stabilize eder.
- Protein, karbonhidrat ve yağ kullanımını yönetir.
- Uyku döngüsünü düzenler.
- Tuz – su stabilitesini kontrol eder.
- aldesteron;
- Sodyum – tuz stabilitesini kontrol eder.
- Adrenalin ve noradrenalin:
- Kan basıncını arttırır.
- Kalp atış hızını artırır.
- Glikojeni glikoza çevirerek kaslara güç verir.
Hipotalamus ve hipofiz bezi:
- ADH;
- Vücutta sıvı stabilitesini sağlar.
- İdrarla su atılımını azaltır.
- oksitosin;
- Rahmin kasılmasına neden olur.
- Süt salgılanmasını sağlar.
- Büyüme hormonu;
- Hücrelerin büyümesini sağlar.
- Hücre bölünmesini sağlar.
- Ergenlik döneminde salgılanır.
- prolaktin;
- Meme kanallarının gelişimini sağlar.
- Süt üretimini sağlar.
- Tiroid uyarıcı hormon;
- Tiroid bezinden hormon salgılanmasını uyarır.
- Adrenokortikotropik hormon;
- Adrenal bezleri uyarır.
- Lüteinleştirici hormon;
- Yumurtalıkları ve testisleri uyarır.
- folikül uyarıcı hormon;
- Kadınlarda östrojen üretimini sağlar.
- Erkeklerde sperm hücrelerini uyarır.
Bezler:
- testosteron;
- Testislerden salgılanır.
- Erkek seks hormonudur.
- Spermatogenezi uyarır.
- Estrojen;
- Yumurtalıklardan salgılanır.
- Kadın seks hormonudur.
- Cinsiyet özelliklerini düzenler.
- progesteron;
- Yumurtalıklardan salgılanır.
- Kadın seks hormonudur.
- Meme bezlerinin gelişimini destekler.
- Adet döngüsünü düzenler.
- Plasenta oluşumunu sağlar.
Tiroid bezi:
- Tiroksin ve Triiyodotironin;
- Anabolik bir hormondur.
- Metabolizmayı uyarır.
- Hücresel fonksiyonları hızlandırır.
- Protein sentezini hızlandırır.
- Karbonhidrat ve yağ metabolizmasını uyarır.
- kalsitonin;
- Kandaki kalsiyum seviyesini düşürür.
- Kalsiyumun kemikten kana geçişini azaltır.
- Kalsiyumun kemikten kana geçişini arttırır.
Pankreas:
- glukagon;
- Hiperglisemik bir hormondur.
- Glikojeni glikoza dönüştürür.
- Kan şekerini yükseltir.
- Yağları yakar ve güç olarak kullanılmasını sağlar.
- insülin:
- Kandaki glikoz seviyesini düşürür.
- Glikozu glikojene çevirir.
- Karbonhidrat metabolizmasını kontrol eder.
Paratiroid bezi:
- parathormon;
- Kalsiyum seviyesini düşürür.
- Fosfor seviyesini yükseltir.
- Kalsiyumun kemikten kana geçişini sağlar.
Dikkate alınması gereken endokrinolojik hastalıklardan bazıları:
- Dev hastalığı
- prolaktin yüksekliği
- Cushing hastalığı
- obezite
- İnsülin direnci
- tiroid hastalıkları
Dev hastalığı:
Akromegali olarak da bilinen devleşme, büyüme hormonunun fazla salgılanmasıyla ortaya çıkar. Bu hastalık nedeniyle boyda olağandışı bir artış meydana gelir. Eller, ayaklar, baş ve çene büyür. Cinsel isteksizlik ve adet düzensizliği gibi belirtileri vardır. Bulgular çok geç gelebilir.
Prolaktin yüksekliği:
Prolaktin, kadınlarda doğum sonrası süt üretimini sağlayan hormondur. Ancak bazen hamilelik olmadan da salgılanabilir. Hipofiz adenomunun yanı sıra farklı ilaç kullanımına bağlı olarak da artabilir.Çoğu zaman ilaçla kolayca tedavi edilebilir.
Cushing hastalığı:
Nadir görülen bir durum olan Cushing hastalığı, kortizol hormonunun normalden fazla salgılanmasıyla oluşan bir hastalıktır. Teşhis etmek zordur.Üst bölgede yağlanma, deride çatlama, adet düzensizliği, cinsel işlev bozukluğu, anormal şeker seviyesi gibi belirtiler görülür.
obezite:
Pek çok farklı nedene bağlı olarak ortaya çıkabilen obezitenin ana nedenlerinden biri de hormonal düzensizlikler. Obezite de hormon düzensizliklerinin nedeni olabilir.çünkü yağ dokusu hormon kimyasallarını olumsuz etkileyebilir.
İnsülin direnci:
Yağ dokusundaki artışa bağlı olarak da gelişebilen insülin direnci, hormon dengesizliklerine bağlı olarak ortaya çıkabilmekte ve hormon dengesizliklerine neden olabilmektedir. İnsülinler işlevini yerine getiremiyorçok daha fazlası üretilir ve diyabete dönüşebilir.
Tiroid hastalıkları:
Hipertiroidizm, tiroid bezi aşırı aktif olduğunda ortaya çıkar. Tiroid bezi az çalışıyorsa, hipotiroidizm oluşur. Her iki durum da süreksiz olabilir ancak bazı durumlarda kronikleşebilir ve etkileri son derece olumsuz olabilir. Birçok farklı nedenden dolayı tiroid bezinde olağan dışı çalışma meydana gelebilir.
Vücudumuzdaki bez ve organların üretildiği sistem, temel hormonlar endokrin nedir, görevleri nelerdir Aşağıdakiler gibi sık sorulan soruları yanıtladık: Anlattıklarımız yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Tüm sağlık konularında olduğu gibi endokrin sistem ile ilgili en doğru ve spesifik bilgiyi uzman bir doktordan almanız gerektiğini unutmayın.
